What Is Rashi

Vastu & Spiritual Science Conference

International Vastu & Spiritual Science Conference-2009, took place at the Nepal Tourism Board Hall this week.Vastu shastri and Astrologers from the India as well as Nepal lectured on various topics including; Vastu Shastr for Building, Vastu tips and Vastu Remedies.
This Conference Was organised by Vastu Bigyan Nepal.

औलामा पाईने चक्रको फल

औलाहरूको र औठाको टुप्पोमा जुन भुमरी झै घुमेको हुन्छ त्यसलाई चक्र भनिन्छ । जुन व्यक्तिको औंलामा यस्तो प्रकारको चक्र छ भने जातकको धार्मिक प्रवृत्तिको र धर्ममा जोडिएको कार्यमा विशेष रुचि हुन्छ । साथै ऐर्श्वर्यद्वारा पर्ूण्ा, उत्तमजीवन विताउँदछन् । यस्ता व्यक्तिहरू रहस्यमय, व्यवहारिक विचार बला बनाउनुको साथै अनुसन्धान र नयाँ विचारको जन्म दिनेखालको हुन्छन् ।
चक्रको औला अनुसार फलः-
१)औठामा चक्र छ भनेः-जातकलाई पैत्रृक सम्पत्तिको सुख मिल्छ र त्यस सम्पत्तिलाई बृद्धि गर्ने हुन्छ ।यस्ता व्यक्तिहरू श्रेष्ठ गुणको स्वामी हुनुको साथै कठिन कार्य गर्नको लागि सधै तत्पर रहन्छ र ऐर्श्वर्यद्वारा पर्ूण्ा जीवन यापन गर्दछ ।
२)औठा एवम् तर्जनी औलामा चक्र भएमाः-जातकले समाजमा धन, यश, सम्मान प्राप्त गर्दछन् र प्रत्येक इच्छा पर्ूण्ा हुन्छ ।
३र्)तर्जनी औलाको अग्रभागमा चक्र छ भनेः-जुन व्यक्तिको औलामा यस्तो चिन्ह छ त्यस व्यक्तिले माता- पिता, भाई बन्धुद्वारा धन सम्पत्ति प्राप्त गर्दछ । व्यवसायी, राजनेता, चिकित्सक यस श्रेणीमा पर्दछन् । जातकले कार्य कुशल एवम् इश्वरमा आस्था र विश्वास राख्नेवाला हुन्छ । तर यदि चक्र अपर्ूण्ा छ भने यसको प्रभाव विपरित हुन्छ ।
४)मध्यमा औलाको टुप्पोमा चक्र भएमाः-जातकलाई धार्मिक कार्यद्वारा धनलाभ गर्नुका साथै धार्मिक नेता या पुजारी हुन्छ ।
५)अनामिका औलामा चक्र छ भनेः-त्यस्ता व्यक्तिलाई आफ्नो मित्र वगद्वारा धनलाभ हुनुका साथै व्यापारबाट लाभान्वित हुन्छ ।
६)अनामिका एवम् तर्जनी औलामा चक्र भएमाः-जातक व्यवहारिक एवम् स्नेहशील हुन्छ ।
७)कनिष्ठ - कान्छी ) औलामा चक्र छ भनेः-यस्ता व्यक्तिहरूले आफ्नो व्यवसायद्वारा धन प्राप्ति गर्दछन् । जातक शास्त्रको ज्ञाता हुनुको साथै लेखन कार्यमा निपुण हुन्छन् । यदि सम्पर्ूण्ा औलाहरूको टुप्पोमा चक्र छ भने जातकलाई भाग्यशाली, यशस्वी एवम् वाकपटु र सुखी बनाउँदछ । यदि चन्द्र पर्वतमा चक्रको चिन्ह छ भनेः-जातक जातिकालाई पानीमा डुब्ने वा पानीको भय र अत्याधिक टाउको दुःख्ने समस्ायले जीवनभरि सताईरहन्छ ।
चक्र संख्या अनुसारको फलः-

१)एक चक्र भएमाः-जातक वीर, सुखीजिवन विताउनुका साथै चातर्ुययुक्त
२ंर्)दई चक्र छ भनेः-अति सुन्दर र सम्मानित व्यक्ति
३)तीन चक्र भएमाः-धनी, विलासी
४)चार चक्र छ भनेः-धनहीनता, दर्रि्र
५)पाँच चक्र भएमाः-सुखको उपभोग र ज्ञानी
६)छ चक्र भएको छ भनेः-काम भावनामा तृप्ति वा सन्तुष्टि, दक्ष
७)सात चक्र छ भनेः-सदाचारी लेक, वनजंगल र पहाडी क्षेत्रमा घुम्न मन पराउनेवाला ।
८)आठ चक्र भएमाः-विमारबाट कस्ट, दर्रि्र
९)नौ चक्र छ भनेः-सौभाग्यशाली
१०)दश चक्र भएमाः-आत्म ज्ञानी र महावली प्रभु हुन्छन् ।

शंख र चक्रको फल

हाम्रो हातको औलामा भएका शंख र चक्रको सकरात्मक र नकरात्मक फलः-
हातको विभिन्न पर्वतहरूमा र औलाहरूको टुप्पामा पाईने विभिन्न प्रकारका चिन्हहरू मध्ये शंख र चक्रको पनि महत्वपर्ूण्ा भूमिका हुन्छ । शंख र चक्र हत्केलाको विभिन्न पर्वतहरूमा र पैतला मुन, खुट्टको औलाका टुप्पाहरु पाइन्छ । यस्ता खालका शंख र चक्रको निसानी गोरील्ला र बाँदरको हात खुट्टाको औलाहरूको टुप्पामा देख्न सकिन्छ ।
जसरी हातका रेखाहरू र अन्य चिन्हहरूको माध्यमबाट व्यक्तिको भूत, वर्तमान र भविष्यको बारेमा राम्रा या नराम्रा कुराहरूको जानकारी दिन सकिन्छ । त्यसै प्रकारले शंख र चक्रको सामान्य जानकारीबाट जातकको जीवनमा भैपरि आउने वा उसको स्वाभावको विषयमा फल बताउन सकिन्छ ।
शंख, चक्र र शुक्ति, सिपीको चिन्ह हामी जन्मदा भन्दा अगाडि गर्भ मानै बनिसक्छ र नमरुन्जेल, जीवन छउन्जेल रहिरहन्छ साथै यो चिन्ह कुनै पनि हालतमा परिवर्तन हुँदैन ।
यहाँ शुक्ति वा सिपीको बारेमा कुनै वर्ण्र्ाागरिएको छैन केवल शंख र चक्रको विषयमा मात्र सामान्य जानकारी गराइएको छ ।
शंख
हामीले शंखको चिन्ह मुख्यतया तीन प्रकारका भेट्न सकिन्छ । जस्तैः-
१)बाँया तर्फ घुमेको शंख
२)दाँया तर्फ घुमेको शंख
३) मिश्रति प्रकारको शंख बाँया तर्फ घुमेको शंख
जुन व्यक्तिको औलामा बाँया घुमेको शंख को चिन्ह छ, त्यस्ता व्यक्तिहरूदाई प्रायः विदेशयात्राको अवसर प्राप्त भई नै रहन्छ र आफ्नो मिहिनेतको बलले समाजमा प्रसिद्धि कमाउँछन् । जातकलाई आध्यात्मतर्फ बढी रुचि गराउनुका साथै धर्ममा आस्था र विश्वास रहन्छ । यस प्रकारको शंख महिलाको लागि पनि अत्यन्त शुभदायक र सौ भाग्यकारी मानिन्छ ।
दाँयातर्फ घुमेको शंख
दाँया घुमेको शंख भएका व्यक्तिलाई भाग्यशाली, धनवान, ज्ञानी, प्रतिभाशाली र धमात्मा बनाउदछ ।
मिश्रति प्रकारको शंख
दाँया र बाँया तर्फ घुमेको शंखको फल भन्दा लगभग उस्ता उस्तै मान्न सकिन्छ तर मिश्रति प्रकारको शंखको रचना दर्ुइ विभिन्न दिशातर्फ मोडिएको हुन्छ । अतः त्यस्तो फल एक स्वतन्त्र शंखको भन्दा भिन्दै प्रकारको हुन्छ ।
मिश्रति प्रकारको शंख भएका व्यक्तिहरूमा भौतिकता र लालसाको गुण उत्पन्न गराउँछ । यस कारण जातकले प्रत्येक काम पैसाको लालचामा गर्दछ । यसमा बुद्धिको तीव्रतापनि कम हुन्छ । जातकले उच्च स्तरीय गुणको अनुसरण नगरेर संकर्ीण्ातावादी विचारद्वारा ग्रसित हुन्छ ।
शंखको औला अनुसार फलः-
१)बुढी औठामा बाँया घुमेको शंख भएमाः-
जातकले आफ्नो जीवनकालमा धेरै हानी नोक्सानी र कठिनाईको सामना गर्नुपर्दछ, साथै भावि आउने वाला समस्या र कस्ट द्वारा निराश हुन्छ ।
खं)औठामा दाया घुमेको शंख छ भने ः-यस्ता व्यक्तिहरू भाग्यशाली र धनी हुन्छन् ।
२क)बायाँ घुमेको शंखको चिन्ह तर्जनी औलामा भएमाः-जातकले आफ्ना इस्ट मित्रबाट धन र मान सम्मानको हानि नोक्सानी बेहोर्नु पर्दछ ।
खर्)तर्जनी औलामा दाँया घुमेको शंख छ भने ः-त्यस्त्ाा व्यत्तिले सामान्य जीवन यापन गर्ने हुन्छन् ।
३)मध्यमा औलाको टुप्पोमा दाँया घुमेको शंख भएमाः- जातकलाई धन पैसाको कुनै कमि हुँदैन र जातक धार्मिक विचारको स्वामी हुन्छ ।
४)अनामिका औलामा दाँया घुमेको शंख भएः- यस्ता व्यक्तिको संचित धन पैसाको नस्ट हुन्छ ।
५)कनिष्ट कान्छी औलाको अग्र भागमा शंख छ भने ः-जातकले आफ्नो व्यापार व्यवसायद्वारा धेरै धन पैसा कमाउछ ।
शंखको संख्या अनुसार शुभाशुभ फलः-
जुन व्यक्तिको हातको औलामा
ख)एक शंख भएः-जातक अध्ययनशील र सुखी हुन्छ ।
२)दर्ुइ शंख छ भनेः-
अशुभ, दर्रि्र
३)तीन शंख भएमा
स्त्री प्रति आकषिर्त
४)चार शंख छ भनेः-
यशस्वी, सम्मानित
५)पाँच शंख भएमाः-
जातकको समुद्रको यात्रा वा बैदेशिक यात्रा भइ नै रहन्छ ।
६)छ शंख छ भने
पराक्रमी, प्रकाण्ड विद्वान्
७)सात शंख भएमाः-सुखी वा वैभवयुक्त
८)आठ शंख छ भनेः-सुखपर्ूवक जीवन यापन गर्नेवाला
९)नौ शंख भएमाः-
भौतिक सुख सुविधाको भोग गर्ने र जातक स्त्री प्रकृतिको हुन्छ ।
१०)दश शंख जुन व्यक्ति छ ः-त्यस्ता व्यक्तिले समाजमा मान सम्मान, प्रतिष्ठा प्राप्त गर्दछ ।

Zodiac Sign And Marriage

Bhoo Kuta dependant on the Zodiac sign or the sign where the Moon is placed. The assessment is made depending upon the mutual disposition of the Zodiac signs of the boy and the girl.
1.If the Zodiac sign of the boy is in the 2nd from the girl’s.it gives fatal results. The girl’s should not be the 12th from the boy’s. If the girl’s is the 2nd from the boy’s,it prolongslife.
Example: Boy’s Zodiac sign Aries,Girls Zodiac sign Taurus,Ling Life.
Boy’s Zodiac sign Gemini,girls Zodiac sign Taurus,Fatal result.
According to some text,if the Zodiac sign of the boy is in the 2nd from the girl’s and if the boy’s Zodiac sign is an even sign,it bodes good and is an exception to the general rule.
If the boy’s Zodiac sign is an even sign,such as Taurus,Cancer,Virgo, Scorpio, Capricorn or Pisces,then it does not matter even if it falls in the 2nd from the girl’s.
2.If the Zodiac sign of boy is in the 3rd from the girl’s Zodiac sign .it brings misery. If the Zodiac sign of the girl is in the 3rd from the boy’s, it gives happiness.
Example: If the girl’s Zodiac sign is Gemini and the boy’s Leo .misery. If the boy’s Zodiac sign is Leo and the girl’s is Libra –happiness.
3.If the boy’s Zodiac sign is 4th from girls then,it shows poverty.If the girl’s is in 4th from boys it gives prosperity.
Example: if the boy’s Zodiac sign is Aries and the girl’s Zodiac sign is Capricorn-poverty.
If the boy’s Zodiac sign is cancer and girl’s Zodiac sign is Libra it shows prosperity.
4.If the boy’s Zodiac sign is 5th from girls it shows widowhood.If the girl’s is the 5th from boy’s Zodiac sign, long married life.
Example: If the boy’s Zodiac sign is Scorpio and the girl’s is cancer,Widowhood.
If the boy’s zodiac sign is Sagittarius and the girl’s is Aries–Long married life.
5.If the boy’s Zodiac sign is 6th from girls,loss of progeny.If the girl’s is the 6th from the boy’s, birth of children is favored.
Example: If the girl’s Zodiac sign is Virgo and the boy’s is Aquarius, it shows a progeny.
If the boy’s Zodiac sign is Aquarius and the girl’s cancer,it shows birth of children.
Where the Zodiac sign of boy is the 6th from that of the girl.then the following exceptions are free of the adverse result namely loss of issue:
Aries - Virgo
Sagittarius -Taurus
Libra - Pisces
Aquarius – Cancer
Leo – Capricorn
Gemini – Scorpio
6.If the Zodiac sign of the boy and the girl are in diametrically opposite signs, then it conduces to a happy and long married life.
For Example, it the Zodiac sign of the boy and the girl are in cancer and Capricorn respectively, it implies happiness.

वास्तु र ज्योतिषको अन्तर सम्बन्ध

आवासमा पर्ने अव्यक्त ब्रहृमाण्डीय शक्तिद्वारा मानवलाई र्सवाधिक लाभ पुर्‍याउनका लागि प्राचीन ऋषि महषिर्हरूले वास्तुशास्त्रलाई स्थापित गर्नुभयो जुन शास्त्रलाई हामी भवन निर्माणकला भन्ने गर्दछौं । भवन कुनै चलायमान होइन भनी जो वास्तु सिद्धान्तको उपेक्षा गर्दछन् भने त्यस्ता मानिसहरू दुःखी साथै चिन्तायुक्त अनेक समस्याहरूलाई भोग्ने गर्दछन् । वास्तुशास्त्रको अनुशरण गर्नाले स्वास्थ्य मानसिक शान्ति, सफलता, सुख-सम्मृद्धि पाउन सकिन्छ र आफ्नो जीवनमा आर्श्चर्यजनक परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ ।
मानवहरूको आश्रयको लागि वृक्ष पर्वत पहाडका गुफाहरूको प्रयोग गरे पछाडि ढुङ्गा, माटो र काठका घरहरू बनाइए । कालान्तरमा भवन निर्माणका अनेक संस्कारहरू विकसित भए । आश्रय आवासदेखि अन्य पूजापाठको लागि मठ, मन्दिरहरू बनाउन आरम्भ गरियो । यस्तै परम्परा अनुसार गाउँ बस्ती र नगरहरू जन्मिए ।
सबैभन्दा प्राचीन ग्रन्थ ऋगवेदमा वास्तुको पहिलो प्रयोग पाईन्छ । त्यसैबाट वास्तुशास्त्रको उद्भव भयो र वैदिक शास्त्रमा पनि उक्त शास्त्र पर्ूण्ारूपमा देखिन्छ । वेदमा वास्तुकलाका कुशल कलाकारको रुपमा 'त्वष्टा'को उल्लेख गरेको पाइन्छ । अन्य शास्त्रीय मतमा मयदानव, देवल, ऋषि, नारद आदि वास्तुविद्हरूले यो परम्परालाई प्रयोग गरेका थिए । चार वेदहरूका चार उपवेदहरू छन् जसमा 'स्थापत्य' उपवेद पनि पर्दछ त्यसैलाई वास्तुको रुपमा जानिने गरिन्छ ।
वास्तुशास्त्रका प्रथम पर््रवर्तक देवताहरूका वास्तुविद् विश्वकर्मा हुनुहुन्छ । विश्वकर्माले ब्रहृमा आदेशलाई पालन गरी विविध देव नगर र पुरहरूलाई स्थापित गर्नुभयो । त्यस्तै पृथुराजा पृथ्वीका व्यवस्थापक र कुशल शासक हुनुहुन्थ्यो । वहाँलाई विष्णु आदि देवताहरू, दिक्पाल, ऋषि र महषिर्हरूले राज्याभिषेक गर्नुभएको थियो । पृथुले पनि भवन निर्माणको भार विश्वकर्मालाई नै सुम्पिनु भएको थियो भन्नेकुरा वेद पुराणादि शास्त्रमा वणिर्त छ ।
वास्तुको उद्भव वैदिककालमा नै भएको थियो र लगभग १३ औं शताब्दीसम्म गृहनिर्माणमा पर्ूण्ा प्रयोग गरिएको थियो । बीचमा केही लोप हुँदै गयो तर हाम्रा वैदिक वाङ्मय पुराण इतिहासहरूमा लुप्त ज्ञानलाई आज हामीले प्राप्त गरी विश्वमा र्सवश्रेष्ठ स्थान प्राप्त गर्न सक्ने साहस पाएका छौं ।
शास्त्रं कर्म तथा प्रजा शीलंच क्रिययान्वितम् ।।
लक्ष्य लक्षण युक्तार्थं शास्त्र निष्ठो नरोभवेत् ।।
वास्तुविद्लाई वास्तु सिद्धान्तहरूको शास्त्रीय ज्ञान हुनर्ुपर्दछ । प्रज्ञावान्, ज्ञानवान् हुनुका साथै सम्पर्ूण्ा ज्ञानलाई क्रियारुपमा प्रयोग गर्ने योग्यता पनि हुनर्ुपर्दछ । वास्तुविद्ले भवनलाई यस्तो रुप दिन्छन् जसमा बस्ने मानिसहरू सुख समृद्धि र शान्तिलाई प्राप्त गर्दछन् ।
र् धर्म, अर्थ, काम र मोक्ष जीवनका चार परम लक्ष्य हुन् । यसलाई त्यतिखेर मात्रै प्राप्त गर्न सकिन्छ जब शरीर स्वस्थ्य, मन स्थिर बुद्धि निर्मल रहन्छ । शरीर, मन र बुद्धिको यो रूप वास्तु सिद्धान्त अनुरुप बनेको भवनमा रहेर सजिलैसँग प्राप्त गर्न सकिन्छ । यस अनुरूप कर्म गर्नाले प्रकृतिको अव्यक्त उर्जाको प्रचुर लाभलाई प्राप्त गर्न सकिन्छ ।
वास्तुशास्त्र र ज्योतिष शास्त्रको अन्तर सम्बन्ध छ । परम पुरुष परमात्माले ज्योतिष शास्त्र रुपी अपर्ूव रत्न उत्पन्न गर्नुभएको छ । जसद्वारा सम्पर्ूण्ा प्राणीहरूको पर्ूवजन्म यो जन्म र परजन्ममा भोगिने दुःख सुखहरूलाई जान्न सकिन्छ । जन्म र मृत्यु कुनै शास्त्रहरू द्वारा जान्न सकिन्न तर ज्योतिषशास्त्रले सूचित गर्न सक्दछ । जुन मुनष्यले ज्योतिष रूपी प्रकाश आँखामा स्थापित गरेको छ भने त्यस्ता मानवहरू त्रिकालदर्शी देवताहरू समान पूजनीय हुन्छन् । स्रष्टाले जुन समयमा चारवेदहरू स्थापित गर्नुभयो । सोही समयमा वेदका छ अङ्गहरू स्थापित भए । शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त,छन्द, ज्योतिष जसलाई विद्वान् विदुषीहरूले यसरी वर्ण्र्ाागर्नुभएको छ ।
"शब्द शास्त्रं मुखं ज्योतिषं चक्षुषी श्रोगमुक्तं निरुक्तंच कल्प करौ ।।
यातु शिक्षास्य वेदस्य सा नासिका पाद पद्मद्वयं छन्दं आद्यैबुधैः ।।"
वेदको मुख व्याकरण, ज्योतिष नेत्र, निरुक्त कान, कल्प हात, शिक्षा, नाक, छन्दालाई दर्ुइ चरणको रुप मानिएको छ । परन्तु सबैअङ्गहरूमा श्रेष्ठ आँखालाई नै दिइएको छ । किनकि सम्पर्ूण्ा अङ्ग पर्ूण्ा छ आँखाबाट वञ्चित छ भने त्यो प्राणीले कुनै कर्म गर्न सक्दैन उक्त कारण ज्योतिष शास्त्रको चक्षु हो सबैतिर प्रकाशवान् छ साथै सर्वोपरि छ । शास्त्राकारहरूको कथन छ ः-
'संयुतो˜पीतरैः कर्ण्र्ाासादिभिश्चक्षु
षांगेन हीनोन किंचित्करः ।।'
वास्तुशास्त्रलाई पनि ज्योतिषले पर्ूण्ा प्रकाश पारेको छ । भवन निर्माणदेखि लिएर गृहप्रतिष्ठासम्म नै ज्योतिषको गरिमामय स्थान छ । मानिसको नाम राशिबाट भवन निर्माण गर्नुपर्दछ । नामहरू दर्ुइ प्रकारका हुन्छन् । जन्मनाम र चल्ती नाम । दुवै नामहरू श्रेष्ठ हुन्छन् । शास्त्रको बचन छ ः
"विवाहे र्सवमाङ्गल्ये यात्रादौ ग्रह गोचरे ।
जन्म राशे प्रधानत्वं नामराशीं नचिन्तयेत् ।।"
विवाह आदि सम्पर्ूण्ा मंगल कार्यमा यात्रा ग्रह गोचर विचारमा जन्म राशि नामको प्रधानता हुन्छ । त्यस्तै देश, गाउँ, गृह, युद्ध, नोकरी, व्यापार, मुद्धा, मामिलामा चल्ती नाम राशी मान्य हुन्छ ।
भनिएको छ ः-
देशेग्रामे गृहे युद्धे सेवायां व्यवहारके ।।
नामराशे प्रधानत्वं जन्म राशी नचिन्तयेत् ।।
यदि कसैको जन्म राशि थाहा छैन भने जुन नाम प्रचलित छ त्यसैवाट विचार गर्नुपर्दछ ।
"जन्मन ज्ञायते येषां तेषां नाम्नो गवेष्यते "
भूमीचयन गर्दा मानिसको नाम राशिबाट नगर, गाउँ, स्थानको नामराशि सम्म गन्ती गर्दा २, ५, ११, ९, १० मा पर्‍यो भने सो भूमि शुभ हुन्छ । १ र ७ शत्रुबाधा ४, ८, १२ रोग ३ र ६ व्याधिकारक जान्नु पर्दछ । वास्तुशास्त्र र ज्योतिषको यस्तो मत छ ।
गृह निर्माण गर्दा भूमि चार प्रकारले हेरिएको छ । १) ब्राहृमणी २) क्षत्रिया ३) वैश्या र ४) शूद्रा । सेतोमाटो मधुर सुगन्धले युक्त भए त्यो भूमि ब्राहृमणी नामक हुन्छ । यो भूमिले सुख प्रदान गर्दछ । रातो माटो रक्त गन्ध युक्त छ भने क्षत्रिया भूमि भनिन्छ उक्तस्थान राज्यप्रदा हुन्छ । हरियो पँहेलो वर्ण्र्ााे भूमि अमिलो र मह समान गन्ध युक्त भूमिलाई वैश्या भनिन्छ । सो भूमि धन दिने हुन्छ । कालो तीतो मदिराको जस्तो गन्ध भएकोलाई शूद्रा भूमि भनिन्छ । सो भूमि कठोर हुन्छ । यसलाई गृहनिर्माणका लागि त्यागीदिनु पर्दछ ।
भूमिलाई वास्तुशास्त्रमा चार प्रकारले जानिन्छ ।
गजपृष्ठ, कर्ूमपृष्ठ, दैत्यपृष्ठ र नागपृष्ठ ।
"गजपृष्ठ"
दक्षीणे पश्चिमे चैव नैऋत्ये वायुकोणके ।
एषुच्यं यत्र भूमौ सा गजपृष्ठ भिधियते ।।
वासस्तु गजपृष्ठायां धनधान्य प्रदायक ।
आयुवृद्धिकरो नित्यं कर्तुं संजायते ध्रुवम् ।।
नैऋत्य र वायव्य दिशामा उच्चा भएको जमीन गजपृष्ठा हुन्छ यो भूमि धनधान्यले पर्ूण्ा र दर्ीघायू हुन्छ ।
कर्ूमपृष्ठ
मध्य उच्चं भवेधत्र नीचंचैव चतर्ुर्दिशम् ।
कर्ूम पृष्ठा चसा भूमिः कथितागजकोत्तमैः ।।
वासश्च कर्ूमपृष्ठायां नित्यमुत्साहवर्धक ।
धनधान्यादिकं तस्य जायते च यशः सुखम् ।।
मध्यभागमा अग्लो चारैतिर होचो भएको जमीन कर्ूम पृष्ठ हुन्छ । त्यस स्थानमा गृह निर्माण गरे धन धान्य यश र सुखको वृद्धि हुन्छ ।
दैत्यपृष्ठ
पूवाग्नि शम्भुकोणेषु स्थल मुच्चं यदाभवेत् ।
पश्चिमे यत्र नीचं सा दैत्य पृष्ठाभिदियते ।।
वासस्तु दैत्य पृष्ठायां सदा कलह कारक ।
पशुपुत्र धनादिनां हानिर्भवति गेहिनः ।।
नागपृष्ठ
पर्ूवपश्चिमयोर्दीर्घर्ााोच्चा दक्षीण सौम्ययोः ।
नागपृष्ठा च सा प्रोक्ता निन्दिता पर्ूव सुरिभिः ।।
तस्यवासो गृहसस्य धनधान्यादि हानिकृत् ।
रिपुभीति कदश्चैव तस्मातां परि वर्जयेत् ।।
पर्ूव र पश्चिम दिशामा लामो दक्षिण र उत्तरमा अग्लो छ भने त्यो नागपृष्ठ भूमि हुन्छ । धनधान्यमा हानि र अहर्निस शत्रु भय हुन्छ । शास्त्रीय पद्धतिमा अन्य अशुभ भू-खण्ड -घडेरी) का लक्षणहरू पाइन्छ ।
अशुभ भूखण्डहरू
आयातकार, वृताकार, त्रिकोणाकार, चक्राकार, सर्ूपाकार, शङ्कटाकार, धनुषाकार, तबलाकार, व्यञ्जनकार, चिमटाकार, अण्डाकार, विषमवाहु अर्ध वृत्ताकार, आदि छन् ।
त्यस्तै शुभ आकारका भूखण्डहरू -
चतुष्कोणाकार, षट्कोणाकार, अष्टकोणाकार, गोमुखाकार, सिंहमुखाकार, भद्रासन, काकमुखी आदि शुभ मानिन्छन् ।
भूमिपरीक्षा श्री नारद महापुराण पर्ूवभागमा गृहनिर्माण सम्बन्धी विषयमा विस्तृत जानकारी गराइएको छ र सबैले गर्न सकिने गरी प्रस्ट पारेको छ । त्यस्तै गरुड महापुराण आदि ग्रन्थहरूमा पनि मठ, मन्दिर, गृह आदि विषयमा धेरै व्याख्या पाइन्छ ।
वास्तु पद्धतिमा आठ प्रकारका महलहरू हुन्छन् । पाञ्चाल, वैदेह, कौरव, कुजन्यक, मागध, शुरसेन, गान्धार र अवन्तिक । सुरुका घरको चौर्डाई उचाई, जति छ त्यसको सवागुना बड्दै जाँदा अन्य महलको नामाकरण हुन्छ । जस्तै ः पाञ्चाल भवनको लम्वाई, उचाई, चौर्डाई जति छ त्यसको सवागुना बड्दा वैदेह नामको महल हुन्छ । यस्तै प्रकारले कौरवादि महलहरू बनिँदै जान्छन् ।
गृहनिर्माण जस्तै कलकारखाना उद्योग व्यवसाय क्षेत्र मठ, मन्दिर, चलचित्रघर आदि क्षेत्रमा पनि वास्तुको प्रयोग गरिन्छ ।
गृह निर्माण गरिसकेपछि ज्योतिष शास्त्रले सूचित गरे बमोजिम वास्तुचक्र जुराइ वैदिक संस्कार, शास्त्रीय आधार साथै ऋषि महषिर्हरूको मतलाई पालन गरी गृह प्रतिष्ठा गर्नुपर्दछ उक्त गृह सम्पर्ूण्ा मनोरथ पर्ूण्ा गर्ने हुन्छ ।

Sino-Tibetan Astrological System,

Dr.Jagman Gurung

The astrology which developed in China is known as sino-astrological system. This system of astrology spread from China to the several Asian countries: Mongolia, Korea, Japan, Taiwan, Vietnam, Laos, Kampuchea, Myanmar, Thiland, Tibet, Bhutan, Nepal and India. About 75% population of Asia uses this astrological system. This astrological system entered Nepal via Tibet; hence, this system is known as Sino-Tibetan astrology. The life cycle sacraments and ceremonies of all the higher Himalayan communities of Nepal: Limyal, Mugal, Dolpo, Loba, Nesyangba, Sherpa, Topkegola, Lomi etc. along with some lower Himalayan peoples: Thakali, Gurung, Tamang and Lepcha, is based on this astrological system. The Buddhist Newars of Nepal also had the tradition of consulting Sino-Tibetan astrology until the period of Pratap Malla. The symbols of the twelve animals of Sino-Tibetan astrology carved in stone slabs and attached to the pedestal of the huge gilt bronze Vajra at Svayambhu Chaitya are the evidences of this astrological system related to the Newar cultural tradition. This huge Vajra with Dharmadhatu Mandala was offered and placed here by Pratap Malla in the eastern entrance of Svayambhu Chaitya on Nepal Era 788 (1667 A.D.). Similarly, the Hindu astrologers living in northern hills of Nepal usually use Indian astrolgical system for their Hindu clints, and also use this Sino-Tibetan astrological system for their Buddhist clients. This fact shows the popularity of Sino-Tibetan astrological system in Nepal.
The Sino-Tibetan astrology is regarded as the Buddhist astrological system which has mutual relation to Buddhism (Terbish 1990: 46). So this system of astrology is the unseparative part of Buddhism as the Vedanga Jyotish of Hinduism. Although the Sino-Tibetan school of astrology studies the effect of the stars and the planets on the earth. The main basis of this astrological system is Kan and Tschi. The Kan is considered as the heavenly steam, which has five major divisions: Mu-wood, Huo-Fire, Fu-earth, Kin-metal and Schin-water; and the Tschi is the earthly branch with the symbolic forms of the different twelve animals and birds (James 1953 : 83). The Sino-Tibetan astrological system is one of the early systems of astrology. Hence, this astrological system is very natural, simple and practical in common human use. Twelve Lo, nine Meva and eight Parkha are the basic aspects of the Sino-Tibetan astrology.
Lo
The literally meaning of Lo is a year as well as the age of a person and the zodiac sign based on Sino-Tibetan astrological system. The twelve Los are the twelve symbols which are named after the different twelve animals and birds like the twelve zodiac signs of the Indian and Greek astrological system. The Gurung names of Lo and their meaning are slightly different from the original Tibetan Lo names.
This cycle of twelve Lo is just like the twelve Rashi, the zodiacal signs of Indian astrology. The Gurungs call Varga the Lo in the Nepali language. There are eight different Vargas in Indian astrology also like. 1. Garuda (the divine eagle), 2. Marjara (cat), 3. Simha (lion), 4. Shwan (dog), 5. Sarpa (Serpent), 6. Musaka (mouse), 7. Mriga (deer), 8. Mesa (sheep). So the Gurung Lo names seem to have been influenced by the Varga concept of Indian astrology, and consider Garuda the dragon, cat the hare and deer the hog.
The Lo cycle is circulated every year and that year is named by the name of present Lo. Similarly, while the cycle of twelve Lo turns five times it completes a cycle of sixty years. This greater cycle of sixty years is equivalent to the sixty Samvatsara cycle of the Indian astrology. There are three kinds of Lo-gSar, the new year days in Tibet which are celebrated in different days. gTol- Lo-gSar, the new year day which is celebrated in Pausa (December-January), has been reconized as the oldest one. bSod-Nams-Lo-gSar has been celebrated in Magha (January-February), whereas rGyal-Po-Lo-gSar has been celebrated in Phalguna (February-March). The Gurung tradition of new year's day differs from Tibetan traditions. The Gurungs acknowledge the 15th solar day of Pausa (December-January) as their new year day, which is related to gTol-Lo-gSar, the oldest new year's day of Tibet. It is believed that the process of increasing the duration of night and diminishing the duration of day ends on 15th solar day of Pausa (December-January), and the duration of day becomes longer from that day.
The Western geographers consider 22th December as a day which has longer night and shorter day within the year. According to the Vedang astrological calculation of eastern astrologers, such a date is in the beginning of the first week of Pausa (December-January). In this way there is a difference of only one week between 15th Pausa and the day from which date the process of diminishing the duration of day is already closed, and a new day is going to begin. This might be exact when the idea of Gurung new year day was developed in the remote past. Thus the Gurung concept of new year day, which has no relation with any religious and political incidents, seems very primitive, and is based on the nature as well as on the motion of the planets.
Mewa
The nine Mewas are the numerological geomancy or astrological marks, which are nine numbers and Mewa is used together with Lo to find out the characteristic quality of a person. Each person has its own particular Lo and Mewa. The combination of Lo and Mewa play vital role in the life the concerned person. Therefore to know and forecast the character of a particular person his/her Lo and Mewa have to be analyzed well. The nine Mewas also are represented in different nine elements.

S.N Tibetan Name Gurung Name Colour Elements
1.gChig-dKar Chigar White Iron
2. GNis-Nag Ngino Black Water
3. gSum-Thing Sumthe Blue Water
4. bShi-lJang-Khu Siljyon Green Wood
5 lNg-Ser Ngsar Yellow Earth
6 Drug-dKar Thugar White Iron
7 bDun-dMar Thimar Red Fire
8 brGyad-dKar Ghyegar White Iron
9. dGu-dMar Kumar Red Fire

Parkha
The next major aspect of Sino-Tibetan astrology is Parkha, the eight mystical signs. Parkha is an astrological diagram similar to the Kundali in the Indian astrology. Parkha has eight parts, which belong to the eight cosmic elements: water, wood, fire, earth, iron, hill, wind and sky. The omens for an individual are studied within Parkha on the basis of the age of an individual. The eight trigrams of Parkha were invented by Fu-Hsi (2953-2838 B.C.), the first of the five emperors of the legendary period of China, and it was rearranged by king Wan, the founder of Kau dynasty, on 1143 B.C. (Chai 1980: 5-6). These eight Parkhas also are concerned with the eight quarters of the universe.

S.N. Chinese Name Gurung Name Elements Direction
1. Li Lhi Fire South
2. Khon Khoen Earth South-West
3. Dva Ta Iron West
4. Khen Khen Sky West-North
5. Kham Khan Water North
6. Gin Ghin Hill North-East
7. Zin Sin Wood East
8. Zan Swen Wind East-South
Among these eight elements of Parkha, fire, earth, iron, water and wood are combined with the above mentioned twelve Lo, then the year is named, like the water year and- ape year, etc. The omens for an individual are studied within Parkha on the basis of the age of an individual.

कागबाट शकुन-अपशकुन लक्षणहरू

संसारको प्रायः सबैतिर भेटिने चराहरूमध्ये काग पनि एक हो । झट्ट हर्ेदा त्यति आकर्ष नहुने, फोहोरहरू खाने, आवाजमा पनि मिठास नहुने, धर्ूत र छुच्चो भएकोलेप्रायः यो चरालाई कसैले मन पराउँदैनन् । काग धेरै कसिमको भए तापनि सामान्यतया यसलाई चारथरिमा विभाजन गरिन्छ-
१) सबैतिर कालो, भएको ठूलो,
२)सबैतिर कालो भएको सानो,
३) घाँटीमा मात्र सेतो अन्यत्र कालो भएको सानो र
४) सबैतिर सेतो भएको ।
माथिका तीनथरि काग प्रायः सबैतिर पाइन्छन् भने सबैतिर सेतो भएको काग दर्ुलभ मानिन्छ । यस्तो सेतो काग २०५९ सालमा काठमाडौँमा देखापरेको थियो ।सेतो काग देखिएपछि देशमा ठूलो घटना घट्छ भन्ने भनाइ पनि पाइन्छ । कागहरू औसतमा ९ देखि १५इन्चसम्मका लामा हुन्छन् । काग चलाख पंक्षी भएकोले परापर्ूवकालमा एक ऋषिले अमृतको स्रोत खोज्न एक कागजलाइ अह्राएका थिए । कागले पनि धेरै प्रयासपछि अमृतको स्रोत पत्ता लगाएछ । काग चलाख र धर्ूत भएकोले पहिले आफूले चाखेछ । सो कुरा ऋषिले थाहा पाएर, विश्वासघात गरेकाले ऋषिले कागजलाई चारवटा श्राप दिएछन् । जस्तै- दर्ुघटनाबाट मात्र मृत्यु होस्, -२) सधैँ फोहोरहरू मात्र खान परोस्, -३) कसैले मन नपराओस् र -४) कसैले विश्वास नगरोस् भनी घाँटीमा समातेर र कालो रङमा चोपलेछन् । त्यसै बेलादेखि कागको रङ कालो हुने गरेको हो भन्ने भनाइ पाइन्छ ।र,उसको बानी, व्यहोराहरू पनि त्यस्तै नै पाइन्छ । अर्को कुरा कागजलाई श्राप परेकाले दर्ुघटनामा मात्र उसको मृत्यु हुन्छ, त्यतिञ्जेल ऊ बाँचिरहन्छ, त्यसैलेकाग अमर प्रायः हो र कागको निश्चित हुँदैन । त्यस्तै अर्को रोचक कुराहरू अरू प्राणीका दर्ुइवटा आँखामा दर्ुइवटा नै नानी हुन्छन् । तर, कागको दर्ुइ आँखामा एउटा मात्र नानी हुन्छ । त्यसैलाई पालैपालो दुवैतिर सार्ने गर्दछ । त्यसैले कागले एउटा आँखाले मात्र देख्दछ ।
कागबाट हुने केही शकुन-अपशकुन लक्षणहरू
१)यदि विवाहित केटाको शिरमा वा टोपीमा कागको बिष्टा परेमा उसलाई सन्तान प्राप्त हुनेछ । बिहानको समयमा बिष्टा परेमा सुन्दर सन्तान प्राप्त हुनेछ
भने केटीको कपडामा बिष्टा परेमा निकट भविष्यमा पुत्र प्राप्त हुनेछ । सन्ध्याकालमा बिष्टा परेमा कुरूप सन्तान जन्मन्छ, जुनेली रातमा बिष्टा परेमा सुन्दर
शुभलक्षणकी पुत्री प्राप्त हुनेछिन् भने अन्धकार रातमा कागको बिष्टा शरीरमा परेमा कुलक्षण सन्तान प्राप्त हुनेछन् ।
२) आइतबारको दिनमा कुनै काग कुवा, नदी, पोखरी छेउमा मरेको पाइएमा त्यस वर्षवषर्ा कम हुन्छ,
भोकमरी आउँछ -अनिकाल) सामानहरूको मूल्य बढ्छ । गर्मी ज्यादै बढ्छ, रोग दुःख आउँछ ।
३) बिहानीपख घरको अगाडि कुनै काग कराएमा कुनै घटनाको खबर प्राप्त हुने भनिन्छ ।
४) सपनामा कागले दही खाएको देखिएमा कार्य सफल हुने संकेत मानिन्छ ।
५) सपनामा कागले दूध खाएको देखेमा सन्तान प्राप्त हुने वा विवाह चाँडै हुने संकेत मानिन्छ । त्यस्तै
कुनै अन्धाले सपनामा काग उडेको देखेमा वा संकेत पाएमा उसको अन्धोपन कम हुन्छ र आँखा देख्न थाल्दछ ।
६) यदि कुनै मानिसले बिहानै आफ्नो घरको छानामा वा कौसीमा कुनै काम मरेको देखेमा, पुरुष भए उसको स्त्रीको मृत्यु हुने र स्त्रीले देखेमा उसकोश्रीमान्को मृत्य हुनेछ । त्यस्तो अवस्थामा जसले देखेको छ, यसले कसैसँग नबोली नभनी कुनै एकान्त स्थानमा लगी कागलाई गाड्नु पर्दछ र कसैलाई केही नहोस् भनर्ीर् इश्वरलाई पर््रार्थना गर्नुपर्दछ र घरमा शान्तिस्वस्ती गर्नुपर्दछ ।

सायनको शास्त्रीयता

प्रा.डा.दीर्घराज घिमिरे
कलयति वा कालयति व्रि्रहबाट अण् वा अच् प्रत्यय निष्पन्न रूप हो काल । यसको प्रकृति हो शब्द र संख्यानार्थकभ्वादिगण तथा प्रेरणार्थक चुरादिगणको कलधातु । व्रि्रहगत अर्थका आधारमा सोझै वा आफूभिन्नबाट जगन्नियन्त्रक सञ्चालक स्थापक भन्ने बुझिन्छ, त्यही हो वास्तविक काल, स्वतः अखण्ड छ । लोकमर्यादा चलाउन र परिपालन गर्न उपाधि माध्यम गणना गरिन्छ, क्षणदेखि सम्बत्सरसम्म गणनाभित्र पर्छन् । सानो अवधिको काल क्षण र ठूलो अवधिको काल सम्बत्सर हो । क्षणभन्दा सानो काल गणितभित्र पर्दैन र सम्बत्सरभन्दा ठूलो अवधि गणना गरिंदैन, सम्बत्सरकै आवृत्ति भइ रहने हो र कल्पमा विश्रान्त हुन्छ । स्वतः र्सवाधारात्मक काललाई वर्गीकरण गर्ने र त्यसको भेदलाई नियाल्ने योग्यता कुनै पनि अर्सवज्ञलाई होला भन्ने कल्पना समेत गर्न सकिंदैन त्यसैले भनिन्छ कालो˜नन्तो˜जरो˜मरः काल अनन्त अजर र अमर छ । वस्तुगति यस्तो हुँदाहुँदै पनि कालबारे दार्शनिक मतभेद छन् ।
क्रियावदवस्तुको सम्बन्धले बुझ्नुपर्ने हुनाले काल अतीन्द्रिय हो अनुमेय हो वैशेषिक न्याय मतमा । काल इन्द्रिय वेद्यता छ नत्र कालमा रहेका पदार्थमा इन्द्रियजन्य ज्ञान वेद्यता रहँदैन भन्छन् मीमांसकानुयायी, अन्यान्य वैदिक दर्शन उक्त दर्ुइमतभित्र कहीं न कहीं समाहित हुन्छन् । अद्वैतवेदान्तको दृष्टि उक्त दर्ुइ मतभन्दा फरक छ, तिनीहरू भन्छन् "परस्य ब्रम्हणोरूपं पुरुषः प्रथमं द्विज" परमात्माको इक्षणपछि मायात्मक कालनै पहिलो पुरुष रूप हो । अर्थात् आत्मा हो । यो मतमा परमार्थमा आत्मा मात्र हुनाले कालसत्ता पृथक मानिंदैन तर पनि आत्माद्वैतज्ञान नभएसम्म व्यवहार्रार्थ उक्त विधामा आफ्नो सम्मति देखाउँछन् । व्यवहारिक सत्ताको आधारमा त्यस्तो मानेको भन्छन् । यस हिसावले अवस्याभेदेन कालनिरूपण हुनर्ेगर्छ । जतिसुकै मतभेद र मान्यता भए पनि व्यवहार र धर्मको निर्ण्र्ााभने मीमांसा सिद्धान्तानुरूप हुनर्ुपर्छ, प्रायः यसै सिद्धान्तानुसारी ज्योतिषशास्त्र पनि होला ।
अब विचार गर्नुपर्छ एकतर दृष्यगतिका आधारमा, अखण्ड र व्यापक कालको गति हुँदैन । गति हुन्छ परिच्छिन्न अर्थात् मर्ूत पदार्थमा, पृथिवी, जल, तेज, वायु र मन मर्ूत हुन् । मर्ूतमध्ये कुनै एक वा अनेकको योग कालमा परेपछि कालविशेष भन्ने परिभाषा छ । परिभाषा भन्नु आफूले स्थापित गरेको मान्यता हो । त्यही मान्यताको कालनिरूपण प्रक्रिया अघि बढ्छ, त्यसैले धर्मशास्त्रका निबन्धकार भन्ने गर्छन् र "अतिगहनं कालतत्वम्" । कालविवेचन ज्यादै कठिन छ नक्षत्र ग्रहगति र तिनको संयोग वियोग जनितत्वका आधारमा कालगत उत्तमाधमत्वादि विवेक गरिन्छ । यस्ता विवेकको मुख्य आधार हो मार्गत्रय । उत्तरमार्ग, मध्यमार्ग, दक्षिणमार्ग, अयनसंक्रान्ति विषुवत् र पूणिर्माको आधारमा मात्र सीमित छैनन् । उक्त तीन मार्ग । एक एक मार्ग अर्न्तर्गत तीनतीन वीथि हुन्छन्, ती वीथिमध्ये नागवीथि, गजवीथि र ऐरावती वीथि तीन उत्तरमार्गका हुन् भने आर्षीवीथि गोवीथि र जारद्गवीवीथि मध्यमार्गमा पर्छन् । दक्षिणमार्गमा परिगणित हुन् अजवीथि मृगवीथि र वैश्वानरवीथि । उक्त तीन तीन अवयवका तीन मार्ग सवितृमण्डलको उत्तर दक्षिण र मध्यभाग भेदेन भएका हुन् । अश्विन्यादि तीन तीन नक्षत्रको एक एक वीथि हुन्छ; कुन वीथि अर्न्तर्गत कुन अवयवको सम्बन्ध मण्डलको कुन अवयवमा हो तदनुसारेण उत्कर्षवा अपकर्षसूचन हुन्छ, अनि कालाश्रयत्वेन फलाप्ति भोक्तालाई हुन्छ अतः उक्त भोग्यवृत्तिसत्ताको अभिव्यञ्जक काल हो भन्ने शिष्ट मान्यता छ । यस्ता मान्यताभित्रका विषय बहिरिन्द्रियवेद्य हुन सक्लान् - अथवा निर्दिष्ट हेतुद्वारा अनुमित हुन सक्लान् - प्रामाणिक रूपमा निक्र्यौल नभएसम्म स्थूल कल्पनाका आधारमा नक्षत्र गत्रि्रयुक्त कालगत शुभाशुभत्व अनुमित हुन सक्दैन । संवितृमण्डलमा आततः प्रत्यक्षता रहे पनि मण्डल घर्टकर्ततत् अवयवमा तत्तत् नक्षत्र सम्बन्ध स्पष्ट छैन अर्थात् अतीन्द्रिय छ, अतीन्द्रियको प्रत्यक्षनहुने कुरा सबैले बुझेका छन् । शुभाशुभफलानुमान आगम वा प्रत्यक्षाधारेण हुन्छ स्वतः हुँदैन । यस रीतिले प्रत्यक्ष र अनुमानवेद्यता उक्त विषयमा रहेन, परिशेषतः शब्दवेद्यता रहनुपर्‍यो । नक्षत्र र मण्डलसम्बन्ध प्रवाह कालचक्र हो फलतः आदित्य हो, आदित्य मण्डल घटक अवयवमा नक्षत्र आदिको सम्बन्धबाट पर्न जाने हुन्छन् विविध पर्व, यसरी पर्न जाने पर्व हचुवाको भरमा सार्ने निर्ण्र्ााहुनु वा गर्नु अदृष्टसाधककृत्यमा आघात पर्ने काम हुनु हो । कसरी हो - यसरी हो । चान्द्रमासको नाम सम्बन्धित नक्षत्र युक्त पूणिर्माका आधारमा हुन्छ, अमान्तमासमध्यमा पूणिर्मा हुन्छ र पूणिर्मान्तको त मासप्रतिष्ठा नै पूणिर्मामा हो । उक्त दुवै प्रकार चान्द्रमासकै हुन् । जुन चान्द्रमासको काम हो त्यसैचान्द्रमासमा गर्नुपर्ने शास्त्रोपदेशित छ । जस्तै( अश्विनी वा अश्विनीसम्बन्धित नक्षत्रयुक्तकाल अश्विनी पूणिर्मा हो यो पूणिर्मा जुन महिनामा पर्छ त्यो अश्विन मास हुन्छ, एक महिना अघि सार्दा पर्ूवाभाद्रको पूणिर्मालाई अश्विन पूणिर्मा भन्नर्ुपर्छ , अब सोझै सिद्ध छ अश्विन पूणिर्माको कामको फल भाद्रपूणिर्माको कामबाट प्राप्त हुँदैन । त्यस्तै मूलदेखि श्रवण नक्षत्रयुक्त अश्विनशुक्ल सप्तमीदेखि दशमी तिथि, भाद्र शुक्लको विशाखादेखि पर्ूवाषाढाका सप्तमी-दशमीलाई मान्नुपर्ने हुन्छ । अनि त्यही हो त शारददुर्गोत्सव काल - अवश्य होइन ।
पूणिर्मा वा सप्तमी-दशमी हुन चन्द्रकलाको आदित्यमण्डलमा प्रवेश वा निर्गम अपरिहार्य छ । आदित्यमण्डल अवयवसम्बन्ध सम्बन्धित नक्षत्रमा भए उत्तम योग मानिन्छ । सम्बन्धित नक्षत्र नजिकैको नक्षत्र योग त तिथिसामान्य नै रहन्छ , स्थानभेदेन योग फरक पर्छ, मेचीमा पूणिर्मा वा सप्तमी आरम्भ हुँदा र नक्षत्र आरम्भ हुँदा महाकालीमा हुँदैन, यस्ता कुरा चक्षर्ुर्वेद्य हुँदैनन् सूक्ष्मार्थ ग्राहित्व बहिरिन्द्रियमा रहँदैन, ग्रह-नक्षत्रगति सूक्ष्मतम छ ।
प्रमाणपुष्ट नभएको एकीकरणपक्षको तर्क छ, असार ६, ७ गते देखिनै दिन घट्न आरम्भ हुन्छ भने २४।२५ दिनपछि दक्षिणायन संक्रान्ति मान्नु हुँदैन तर पनि सायन निरयण व्यवस्था छ ।
यसरी छ, पाँचौ शताब्दीका वराहमिहिरका ग्रन्थमा सायन निरयणकालमा साम्य छ, त्यही विषय पन्ध्रौं शताब्दीमा आइपुग्दा ११।१२ दिन फरकको चर्चा माधवाचार्यले गरेका छन् , सङ्क्रान्तिभन्दा ११-१२ दिन पहिले सायनपर्छ प्रतिसायनमा समेत स्नानदानादिका निमित्त पुण्यकालको व्यवस्था छ । जस्तै -मकरायनमा संक्रान्तिपर्ूवको बीस घडी पुण्यकाल हुन्छ भने मकरसंक्रान्तिमा उत्तरको बीस घडी पुण्यकाल मानिएको छ । बाँकी सायनमा संक्रान्ति जस्तै पुण्यकाल रहन्छ भनिएको सछ भने अहिले २४ दिन फरक भइसक्यो । यति हुँदा पनि सायन अशास्त्रीय हो भन्ने बारे उपयुक्त र पर्याप्त प्रमाण तथा युक्ति स्थापित हुन सकेका छैनन् । केवल दिन घटबढका आधारले परम्परा बिथोल्नु युक्तिसंगत होइन यसो गर्नाले अदृष्टाधायक कर्ममा फलवैयत्य हुनसक्छ । बरु "संक्रान्तिषु यथाकालस्तदीये˜ प्ययनेतथा" भनेर सायन-निरयण दुवैको मान्यता स्थापित भएकै देखिन्छ । उक्त कुरा विद्वार्गमा तिरोहित नभएकै हुनर्ुपर्छ । यो विषय निश्चय पनि विचार्रार्ह छ । गति समान रहँदैन, कालक्रमले नै ग्रह नक्षत्र गति फरक पर्दै जान्छन् समय-समयमा समन्वय गर्दै जानुपर्ने हो, त्यसो हुन तदर्ह जनशक्ति र विपुलश्रम अपेक्षित छ, त्यसो हुन सके अहिलेको जस्तो समस्या पर्दैन ।
कालगति परिष्कार अभियान नयाँ होइन सामान्यतः एकशताब्दी पुरानो हो तथापि हालसम्म अभियानकै रूपमा रहेको छ । यसलाई फलीभूत गर्न शंकराचार्य, कुमारिल भट्ट, वराहमिहिर, भाष्कराचार्य जस्ता लोकोत्तरप्रतिभाकै कोटिका चिन्तक विद्वान्को प्रतीक्षामा छ कि काल भन्ने बुझिन आउँछ । त्यसकोटीका विद्वानद्वारा गरिएका कामहरूले धर्मशास्त्र विषय निर्वाध रूपमा प्रवाहित हुन सक्दछन् । इतिशम्
लेखकः ने.वि.वा.वि.पीठका निवृत्त प्राध्यापक हुनुहुन्छ ।

Nine Steps Of Nepalese Vastu Shastra

A study has indicated that more than 5,0000 astrologer are practicing in Nepal.Most of the astrologers more or less suggest some of the aspects of Vastu that many be Griharambha Process, Griha-Pravesh Murutha or Vastu Muhurtha. Besides the astrologers, a small Number of engineers and some Vastu Advisors are also active in Nepal. Western influences to the young generation as well as unwillingness of the new generation towards own cultures are some of the dominating factor for Nepalese Vastu development.
There are various steps of vastu in process mainly following nine steps are strictly followed in Nepalese society:-
1. Land site checking (Bhumi Parikshan)
2. Combination examination Of the dweller & the land (Kakini Analysis)
3. Foundation at the construction point (Griharambha)
4. Placement adjustment (Sthana-binyas)
5. Entrance Fixation (Dwara-nyasa)
6. Interior management (Griha-byabasthapan)
7. Dwelling Ceremony (Griha- Prevesh)
8. Vastu Puja &
9. Corrective Measures (Griha-Sudar)
These all process are strictly followed in Prasad Vastu & industrial Vastu also. Temple Vastu theories were used to follow from the very beginning in Nepalese society. Recently new trends has been started and the vastu rules are applied in some of new areas, like Tea Garden, Agro- Farming, Town -Planning, urban forestry & plantation, educational Institutions, Hospitals and health institutions.